Actueel: PSYCHOSOCIALE EN GEZONDHEIDSNODEN VAN TIENERMOEDERS IN BELGIË

Het onderzoek van Ajoulat en collega's (2010) is uniek, niet noodzakelijk omwille van de conclusies, wel omdat het in België werd uitgevoerd. De Waalse en Brusselse onderzoekers ondervroegen twaalf moeders die hun eerste kind kregen voor hun twintigste in verband met de noden die zij tijdens hun zwangerschap, bevallings- en postnatale periode ervaren hebben. 

Eén van de eerste Belgische kwalitatieve onderzoeken naar tienerouderschap op academisch niveau legt vooral de nood aan erkenning bloot

Hoewel het dus om een kleine sample gaat, lopen de bevindingen gelijk met het internationale onderzoek dat mij bekend is. Met betrekking tot de preventie van vroege zwangerschappen beklemtonen de vrouwen dat het emotionele aspect van relaties en seksualiteit te weinig aan bod kwam tijdens de voorlichting die ze zich herinneren. Sommigen betreuren het dat de preventiewerkers alles op alles zetten om een zwangerschap te vermijden. Voor eventuele verlangens naar een kind was geen ruimte. Als tip geven de meisjes mee ook de ouders van tieners bij de seksuele opvoeding te betrekken (Ajoulat e.a., 2010). Zonder het te weten sluiten ze daarmee aan bij onderzoek waaruit blijkt dat jongeren die vaker en makkelijker over seksualiteit met hun ouders praten minder kans hebben om vroeg zwanger te raken.
Voor elk van de ondervraagde vrouwen was het krijgen van een kind een zinrijke gebeurtenis. Vele elementen worden aangehaald om aan te geven dat hun leven verbeterd is sinds hun kind er is. Sommigen ervaren dat het verantwoordelijkheidsgevoel hen uit de problemen houdt, anderen voelen zich minder eenzaam. Elk van hen wil ook vooral aangesproken worden als moeder, in plaats van als tiener. De auteurs zien het als een belangrijke opgave voor welzijnswerkers om jonge mama's te bevestigen in hun ontluikende moederschap en daarmee verbonden hun zelfwaardering (Ajoulat e.a., 2010).  
Ten slotte geven de onderzoekers aan dat jong moederschap lijkt samen te gaan met isolatie, zowel van de eigen ouders, als van de leefwereld van hun leeftijdsgenoten, bijvoorbeeld de school (Ajoulat e.a., 2010). Naar mijn mening is dit echter een interpretatie die niet rechtstreeks uit de verhalen van de vrouwen te halen is, maar die de onderzoekers er in horen doorklinken. Ik wil niet beweren dat de constatatie van isolatie bij tienermoeders incorrect is. Ze is echter van een andere aard dan de andere wel rechtstreekse conclusies.

Vermits kwalitatief onderzoek bij jonge mama's altijd te kampen heeft met kleine steekproeven, schuilt de waarde van een extra onderzoek voornamelijk in het bevestigen van eerdere bevindingen. De bijdrage van Ajoulat en collega's is hierin duidelijk. De centrale bevindingen zijn niet nieuw, maar kunnen in principe niet voldoende weerklinken. Wel wil ik opmerken dat ik de indruk heb dat het onderzoek erg diepgaand gebeurde. Sommige respondenten spraken over eerdere abortussen of over de moeilijke periode net na hun bevalling. Dat zijn verhalen die zelden aan bod komen in kwalitatief onderzoek bij tienermoeders. Mogelijk is de bereikte diepgang ten dele te wijten aan het tevens werken met oudere vrouwen bij wie het tienerouderschap al even achter hen ligt. De kans bestaat dat zij met meer relativeringsvermogen op hun verleden terugkijken. Spijtig dat deze - wel unieke - verhalen niet weerklinken in de uiteindelijke conclusies. 

Ik ben bovendien blij verrast te lezen dat het geleverde onderzoek gefinancierd werd door de overheid. Zou de interesse in de thematiek eindelijk ontluiken? Of nog: krijgt dit onderzoek navolging in Vlaanderen?

Ajoulat, I., Libon, F., Berrewaerts, J., Noirhomme-Renard, F., Deccache, A. (2010 - in press). Adolescent Mothers' Perspectives Regarding their own Psychosocial and Health Needs: A Qualitative Exploratory Study in Belgium. Patient Education and Counseling. 

Actueel: ABORTUSCIJFERS 2008 en 2009

In 2009 kozen 2674 meisjes jonger dan twintig jaar voor een abortus. Of: bij vier op de 1000 meisjes werd een abortus uitgevoerd. Vlaanderen is het gewest met het laagste abortuscijfer. Drie op de 1000 meisjes (= 1050) maakte een abortus mee in 2009. In Wallonië waren dat vijf abortussen per 1000 meisjes (= 1019). Brussel spant de kroon met tien abortussen per 1000 meisjes (=583). Wanneer de leeftijdsgroepen vergeleken worden, dan blijkt van de vijftien tot twintigjarigen acht van de 1000 meisjes (= 2595) een abortus ondergaan te hebben. Bij de tien tot vijftienjarigen was dat nog geen abortus per 1000 meisjes (=79).

Voor het eerst sinds de legalisatie van abortus (1990) lijkt er een stagnatie op te treden in het relatieve aantal abortussen bij jongeren in België. Enkel in Vlaanderen stijgt het abortuscijfer licht van 0,29 procent in 2007 naar 0,3 procent in 2009. In sommige gewesten en leeftijdsgroepen is daarentegen een daling vast te stellen. In 2009 maakte één procent van de Brusselse meisjes (= 583) een abortus mee. In 2007 en 2008 was dat nog 1,1 procent. Hoewel dit de grootste daling is over gewesten heen, blijft deze relatief beperkt. Het lijkt dus correct om van een stagnatie over geheel België te spreken.

Voor het eerst in de voorbije 15 jaar vindt er een stagnatie plaats in het aantal abortussen onder tieners in België

De tien tot veertienjarigen gaven meestal (89%) persoonlijke redenen op voor hun abortus. Deze persoonlijke redenen kunnen zijn: te jong, te oud, studente, alleenstaand, momenteel geen kinderwens, voltooid gezin. Ook bij de vijftien tot negentienjarigen overheerst de persoonlijke noodsituatie (76-78%). Tevens meldden veel van de meisjes relationele problemen (13%). Relatieproblemen kunnen zijn: relatie onlangs verbroken, partner aanvaardt de zwangerschap niet, occasionele relatie, te recente relatie, buitenechtelijke relatie, partnerrelatiemoeilijkheden, relatiemoeilijkheden met de omgeving, juridische problemen i.v.m. de echtscheiding. De ingeroepen noodsituatie van tieners verschilt hiermee enigszins van de algemeen ingeroepen noodsituatie. Van alle redenen die er voor een abortus in België werden opgegeven is 52 procent persoonlijk, 25 procent relationeel en vijftien procent materieel.

De oudste tieners verschillen niet zo erg van de gehele groep wat het gebruikte anticonceptiemiddel betreft. 40 tot 43 procent gebruikte geen anticonceptie, 28 tot 31 procent gebruikte de pil en 22 procent gebruikte een condoom. Bij de tien tot veertienjarigen is het beeld anders: 54 tot 56 procent gebruikte niets bij conceptie en 31 tot 36 procent gebruikte een condoom.

Met betrekking tot de abortusmethode zijn er niet zoveel verschillen tussen de tieners en de oudere vrouwen. 76 tot 79 procent van de tienerabortussen gebeurde via een vacuümaspiratie en dertien tot veertien procent via mifepristone (abortuspil). Ook de keuze tussen een abortus in een centrum of in een ziekenhuis was gelijklopend voor tieners en oudere vrouwen. 79 tot 85 procent van de tieners koos voor een abortus in een centrum.

Nationale Commissie voor de Evaluatie van de wet van 3 april 1990 betreffende de
Zwangerschapsafbreking (2010). Verslag ten behoeve van het parlement. 1 januari 2008 - 31 december 2009, Brussel.