Actueel: TIJDREEKSEN VAN TIENERVRUCHTBAARHEID

De vruchtbaarheidscijfers (= aantal geboortes per 1000 meisjes) onder tieners (15-19 jaar) liggen in de meeste Europese en Oesolanden momenteel zeer laag in vergelijking met dezelfde cijfers enkele decennia geleden. Ondanks deze algemeen dalende trend, zijn er duidelijke verschillen. Aan de hand van vruchtbaarheidscijfers tussen 1960 en nu, zijn er volgens mij 5 tendenzen te onderscheiden. De komende periode zal ik nagaan wat de landen in elke groep gemeenschappelijk hebben, in de hoop zo een bijdrage te leveren aan het vergelijkende en verklarende onderzoek.

De tijdreeksen (jaren '60 tot nu) van tienervruchtbaarheidscijfers in Europese en Oeso-landen onderscheiden zich van elkaar in het moment waarop een piek in geboortes bij tieners werd bereikt.

Een eerste groep landen heeft zijn piek (17-92 geboortes per 1000 meisjes) in de late jaren ’60 – vroege jaren ’70. Hiertoe behoren België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, IJsland, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Zweden en Zwitserland. Na de piek dalen de cijfers sterk. Het eindpunt van deze daling valt voor de meeste landen in de jaren ’80 (enkel voor Nederland iets vroeger). De sterke daling lijkt te stoppen op een punt waarop een zekere ondergrens bereikt is, namelijk rond de 10 geboortes per 1000 meisjes. Daarna volgt ofwel een stabilisatie ofwel een verdere lichte daling. Het valt te onderzoeken of deze eerste groep nog verder kan opgesplitst worden op basis van de hoogte van het piekmoment (boven of onder een bepaalde grens).

Groep 2 verzamelt een groot deel van de Mediterrane landen, met name Slovenië, Griekenland, Italië en Spanje. De piek (27-70 geboortes per 1000 meisjes) valt hier een tiental jaren later (eind jaren ’70). Daarna volgt een sterke daling. Het is niet duidelijk of er na die daling een duidelijke en voor deze landen gelijkaardige trend volgt (stabilisatie, verdere daling of lichte stijging). Het verzamelen van recente data zal dit beeld verduidelijken (voor de meeste van deze landen heb ik voorlopig maar data tot 2002 ter beschikking).

De Oost-Europese landen lijken uit elkaar te vallen in twee groepen. Beide groepen zetten een daling in in de jaren ’90, maar bij de landen uit groep 3 ging daaraan een forse stijging vooraf (tot 47-83 geboortes per 1000 meisjes), bij de landen in groep 4 start de daling van op een zeker stabiel niveau (36-82 geboortes per 1000 meisjes). Armenië, Estland, Georgië, Letland, Litouwen, Moldavië, Oekraïne en de Russische federatie behoren tot groep 3. Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Croatië, Macedonië, Polen, Roemenië, Servië, Slowakije en Tsjechië vormen groep 4. 

Ten slotte is er een groep landen die over de hele bestudeerde periode relatief stabiel bleven en dit op een eerder laag niveau, met name Ierland (20 geboortes per 1000 meisjes) en Japan (5 geboortes per 1000 meisjes).  

De VS is een outlinger waarbij de piek (96 geboortes per 1000 meisjes) in de jaren ’50 viel en waarbij de daling eerder gestaag verloopt. Enkel Albanië heeft ook een piek in die periode, maar het lijkt onwaarschijnlijk dat beide landen in eenzelfde groep thuishoren.

Tijdreeksen van de genoemde landen zijn gebaseerd op landelijke statistische bureau's, UNECE en OECD-gegevens. De tijdreeksen zijn bij mij op te vragen.

Actueel: REKENING HOUDEN MET SEKSUELE ACTIVITEIT IN BEREKENING TIENERZWANGERSCHAPSCIJFERS

Lawrence Finer van het Guttmacher Institute in Amerika legt in zijn analyse op basis van de National Survey of Family Growth een belangrijke pijnpunt in het onderzoek naar tienerzwangerschappen bloot. Vruchtbaarheids- en abortuscijfers van tieners worden doorgaans berekend door de geboortes en de abortussen binnen een bepaalde leeftijdsgroep te verhouden met het totale aantal meisjes in die leeftijdsgroep. In België kom je zo op op een kleine 10 zwangerschappen per 1000 meisjes tussen 10 en 19 jaar (waarvan een ruime 4 op de 1000 abortussen en een ruime 5 op de 1000 geboortes - cijfers voor 2006 - eigen berekeningen).
Een heel ander cijfer zou je krijgen wanneer je de zwangerschappen vergelijkt met het aantal seksueel actieve tieners. Voor België is zo'n berekening nog nooit gemaakt en ook moeilijk te maken, omdat er weinig statistieken bestaan over seksuele activiteit van tieners in België.

De kans op een zwangerschap bij een tiener wordt zwaar onderschat als bij de berekeningen geen rekening wordt gehouden met de seksuele activiteit van de tieners.

Voor Amerika maakte Finer de oefening wel. Hij beperkt zich tot ongeplande zwangerschappen. Die zijn het talrijkst in de groep van 18 tot 24 jarigen. Meer dan 10% van alle vrouwen wordt in die leeftijdsgroep ongepland zwanger. Bij de 15 tot 17 jarigen is dat 'slechts' 4%. Wanneer echter enkel de seksueel actieve vrouwen worden meegerekend dan maken de tieners meer kans op een zwangerschap dan de +20jarigen. 15% van de seksueel actieve 15 tot 17 jarigen wordt ongepland zwanger, 16% van de 18 tot 20 jarigen en 13% van de 20 tot 24 jarigen.

Een gelijkaardige berekening voor België zou een heel ander licht kunnen werpen op de huidige preventieproblematiek. Momenteel wordt België aanzien als een voorbeeldland wat tienerzwangerschappen betreft. Moest het echter zo zijn dat de kans om zwanger te worden voor een seksueel actieve tiener (ook) in België heel hoog ligt, dan is dat een argument te meer om grondig na te denken over het te voeren preventiebeleid.
Ik denk dat ik me kortelings aan een poging waag...

Finer, B.L. (2010). Unintended Pregnancy Among U.S. Adolescents: Accounting for Sexual Activity. Journal of Adolescent Health.

Actueel: DOCHTER VAN PALIN TEGEN TIENERZWANGERSCHAPPEN

De dochter van Sarah Palin, die op haar zeventiende moeder werd, voert momenteel campagne tegen tienerzwangerschappen. Zie: 

http://www.standaard.be/video/videoplayer.aspx?cat=0&subcat=0&videoid=1869456

Hoewel een deel van haar boodschap klopt, vergroot ze hiermee het taboe dat er op tienerouderschap rust. Het is een moeilijke evenwichtsoefening: zowel aangeven dat ouderschap op jonge leeftijd niet eenvoudig is, zonder alle tienerouders over dezelfde kam te scheren, als het opnemen voor tienermoeders, zonder het ouderschap op jonge leeftijd te promoten (zie Stephanie Planckaert).

Actueel: DE AMERIKAANSE GEZONDHEIDSWET EN REPRODUCTIEVE GEZONDHEID

De ondertekening van de nieuwe gezondheidswet in Amerika: er is voldoende over gezegd en geschreven. Eén item dat uitgebreid in het nieuws kwam was de terugbetaling van abortus. Voor vele congresleden betekende zulke terugbetaling een struikelblok. Uiteindelijk is een voorstel hieromtrent dan ook geschrapt. Onmiddellijk kregen de mensen die geabonneerd zijn op de nieuwsbrief van het Guttmacher Institute (een kenniscentrum over seksuele en reproductieve gezondheid in Amerika) een verontwaardigde reactie in hun mailbox. Hieronder een citaat uit een meer genuanceerd bericht enkele dagen later: 

"For the nation’s consumers and providers of reproductive health care, and for advocates of reproductive health and rights, the health care reform legislation just enacted is something of a mixed bag. The bill’s onerous abortion restrictions have been rightly denounced by reproductive rights supporters. New funding for evidence-based sex education was regrettably paired with the retention of a failed and discredited abstinence-only program. But, taken together, a number of other provisions in this sweeping measure constitute a clear and significant step forward for the reproductive health of America’s women and men."

Amerikanen kunnen in principe een bijkomende verzekering afsluiten die ook een abortusingreep dekt. Specialisten van het Guttmacher Institute menen echter dat de voorwaarden te complex zijn, waardoor weinig verzekeringsmaatschappijen de mogelijkheid hiertoe zullen opnemen in hun pakketten. Zoals bekend is België één van de weinige landen waar een abortus bijna volledig wordt terugbetaald.

Daarnaast klaagt de organisatie het blijvend financieren van preventieprojecten die enkel en alleen abstinentie tot doel hebben aan. 190 miljoen dollar van de federale fondsen zou gaan naar de ondersteuning van programma's die anticonceptie samen met onthouding promoten. 50 miljoen wordt voorbehouden voor vorming over onthouding tot na het huwelijk. De effectiviteit van de laatste programma's is volgens het Guttmacher Institute niet bewezen.

Wel positief is de organisatie over de ruime terugbetaling van diensten die met reproductieve gezondheid te maken hebben, zoals het aanbod van de Family Plannings Centres. Dit zijn laagdrempelige centra die de toegang tot reproductieve gezondheidszorg verzekeren. Deze diensten zijn meestal bemand door een aantal dokters, verplegers en sociaal assistenten en opereren los van ziekenhuizen. In Vlaanderen bestaat zulke dienstverlening niet. In Wallonië daarentegen wel. Daar hebben de centre planning familial een gelijkaardig aanbod. Anders dan in Amerika zijn de diensten van deze centra gratis. In Amerika is er, zoals gezegd, een terugbetalingssysteem.

Het mag spijtig genoemd worden dat zulke centra niet bestaan in Vlaanderen. Dit betekent immers dat men voor info of consulting over reproductieve gezondheid afhankelijk is van ofwel artsen ofwel telefonische dienstverlening ofwel abortuscentra.