Actueel: HET BESLISSINGSPROCES VAN ZWANGERE TIENERS

Er is bijzonder weinig literatuur over het beslissingsproces van ongepland zwangere tieners voorhanden. Sóley Bender (2008) wil met haar artikel in het tijdschrift Adolescence een aanzet geven tot verandering. Zij interviewt drie Ijslandse tieners (15, 17 en 20 jaar) gedurende hun zwangerschap en focust tijdens de gesprekken op de wijze waarop het beslissingsproces verlopen is. Deze steekproef is zeer beperkt en bovendien niet representatief, omdat het over meisjes gaat die aanvankelijk de abortusprocedure opstartten en na verloop van tijd beslisten hun zwangerschap uit te dragen. Wellicht volgt slechts een klein percentage van de pubers die zwanger worden, een gelijkaardig traject.
Het durven trotseren van ambivalentie is cruciaal in de beslissing over een ongeplande zwangerschap: ja, maar...
Een belangrijke vaststelling van de onderzoekster is dat ambivalentie duidelijk aanwezig is in de verhalen van de meisjes. Zij waardeert dit, net zoals ik zelf zou doen. Toch zijn er in de beschikbare citaten weinig aanwijzingen dat de tieners dit zelf als voordelig zien. Het meisje dat de grootste ambivalentie verwoordt, blijkt het meisje met de meeste blijvende twijfels en bijhorende kopzorgen, ook na de genomen beslissing. Dat dit voortdurend overwegen van verschillende scenario's een teken van volwassenheid is, is ook mijn mening. De auteur poneert deze echter als een vaststaand feit, wat ik te ver vind gaan en wat mijns inziens niet volledig recht doet aan de verhalen van de aanstaande moeders.
In de lijn van deze vooringenomenheid lees ik in het artikel een verschil in waardering van de verschillende beslissingsprocessen. Het jongste meisje dat zich vooral laat leiden door afkeer van abortus en die er naar uitkijkt om een kind te hebben dat van haar is, wordt geschetst als een puber op zoek naar 'bezit'. In deze omschrijving lees ik een wijdverspreide veroordeling van sommige beweegredenen van tieners om hun zwangerschap uit te dragen. Zelden wordt vermoed dat het voor een zeer jonge tiener moeilijk is met een volwassene te praten of om haar gevoelens genuanceerd te verwoorden. Tot nog toe is het nergens bewezen dat de inborst van zeer jonge tienermoeders en oudere moeders fundamenteel verschillend is.
Een laatste opmerking over ambivalentie: dat deze centraal staat in de verhalen van de drie tieners spreekt voor zich omdat ze een shift gemaakt hebben in hun keuze. Wellicht is deze ambivalentie minder aanwezig bij de doorsnee zwangere tiener. De auteur vindt dit een spijtige zaak en vraagt welzijnswerkers om het overwegen van verschillende scenario's te stimuleren. Opnieuw deel ik haar mening, maar dan wel vanuit ervaring en intuïtie en niet vanuit zogenaamd wetenschappelijke bewijsvoering.

Uit de interviews blijkt tevens dat de eigen moeders van de meisjes een belangrijke rol spelen in het beslissingsproces van de zwangeren, veel meer dan de toekomstige vaders. De tieners voelen onbewust aan dat ze vooral steun bij hun ouders zullen (moeten) zoeken en passen hun denken over de zwangerschap hieraan aan (Bender, 2008). Dit is een belangrijke bevinding voor hulpverleners die geconsulteerd worden tijdens een beslissingsproces. Het doel van de gesprekken moet niet zijn om meisjes te stimuleren tot een onafhankelijke keuze. Eerder zouden de begeleiders moeten streven naar bewustwording bij de meisjes van wie de meest invloedrijke personen zijn in hun leven en hoe ze de invloed van deze personen beleven. Niemand kan een beslissing alleen maken, altijd wordt er rekening gehouden met derden. Dat is geen schande. Het is integendeel onvermijdbaar. Heel belangrijk is dat een jongere (en een volwassene) zich tegenover die invloed leert verhouden.

Dit artikel vormt een beloftevolle aanzet tot het stoferen van een onderbestudeerd studiedomein.

Bender, S.S. (2008). Three Cases of Adolescent Childbearing Decision-Making: The Importance of Ambivalence. Adolescence, 43 (172): 861-79.
Gepost door

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Abonneren op: Reacties posten (Atom)

Algemene informatie tienerzwangerschap

  • Enkele cijfers
  • Gepland of ongepland
  • Abortus of ouderschap
  • Gevolgen
  • Begeleiding
  • Top 5 literatuur tienerzwangerschap
  • Links binnenland
  • Links buitenland
  • Archief 'actueel'

Enkele cijfers (uitgebreidere cijferreeksen op te vragen)

In 2007 bevielen in België 2837 meisjes jonger dan 20 jaar. 2708 tieners lieten een abortus uitvoeren. In 2007 waren er dus 5545 tienerzwangerschappen bekend. Daarbij dient nog een klein percentage miskramen gerekend te worden.
Als we deze cijfers vergelijken met het aantal meisjes tussen 10 en 20 in België dan werden in 2007 5 op de 1000 meisjes moeder, 4 op de 1000 meisjes maakten een abortus mee en 9 op de 1000 meisjes werden zwanger. De voorbije 11 jaar fluctueert het zwangerschapscijfer tussen de 8 en de 9. In 2007 werd, op 2000 en 2001 na, het hoogste zwangerschapscijfer genoteerd.
Er zijn sterke gewestelijke verschillen. In Vlaanderen worden 7 per 1000 meisjes zwanger, in Wallonië 10 en in het Brussels hoofdstedelijk gewest 19. In Vlaanderen kiezen tieners vaker voor het moederschap dan voor abortus. In Brussel is dat net omgekeerd en in Wallonië kiezen ze ongeveer even vaak voor geboorte als voor abortus.
Hoe ouder een meisje, hoe meer kans zij heeft op een zwangerschap. Minderjarige meisjes hebben 4 duizendste kans om zwanger te worden. Meerderjarige meisjes daarentegen 29 duizendste. Hoe ouder de zwangere meisjes zijn hoe groter ook de kans dat zij hun zwangerschap uitdragen.
Het bevallingscijfer en het abortuscijfer evolueren elk jaar meer naar elkaar toe. In 1996 eindigden slechts 1 op de 3 van de zwangerschappen in een abortus, nu is dat bijna de helft.
Deze cijfers zijn gebaseerd op cijfers verkregen van het SPE, het ONE en het observatorium voor Gezondheid en Welzijn, op rapporten van de evaluatiecommisie inzake de abortuswet van 1990 en op bevolkingscijfers van de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (vroegere NIS).
Uitgebreidere analyses of uitleg kunnen opgevraagd worden.

Gepland of ongepland

Over de oorzaken van tienerzwangerschap is veel discussie. Er is een verschil tussen ongeplande zwangerschappen en (semi-)geplande zwangerschappen. Ongeplande zwangerschappen kunnen het gevolg zijn van het niet gebruiken van anticonceptie door beperkte kennis, door een gevoel van persoonlijke onfeilbaarheid wat een zwangerschap betreft, door communicatiemoeilijkheden over anticonceptie met de partner, door vooroordelen ten opzichte van bepaalde anticonceptiva of gedwongen (onveilige) seks. Ook kan anticonceptie fout gebruikt worden of falen. Ten slotte kan een jongere nonchalant zijn in het gebruik van anticonceptie omdat hij of zij het eigen risico op zwangerschap moeilijk kan inschatten of omdat hij of zij geen regelmaat vindt in het plannen van het eigen leven en het gebruiken van anticonceptie. Vanzelfsprekend is deze lijst niet exhaustief.
Een semigeplande tienerzwangerschap is een zwangerschap van een tiener die het niet als een prioriteit ziet om een zwangerschap te voorkomen. Een geplande zwangerschap is een zwangerschap waarnaar sterk verlangd wordt door de tiener. Men schat dat ongeveer een derde van de tieners die ervoor kiezen om hun zwangerschap uit te dragen (semi)gepland zwanger werd. Het betreft hier voornamelijk oudere tieners, met een partner en zonder duidelijke toekomstplanning.

Abortus of ouderschap

Er is een opmerkelijk verschil in de karakteristieken van meisjes die voor abortus en die voor het uitdragen van de zwangerschap kiezen. Meisjes die voor het ouderschap kiezen zijn ouder, armer, lager geschoold, staan negatiever ten opzichte van abortus en kennen anderen in hun familie of kennissenkring die vroeg moeder werden. Het lijkt erop dat voor hen een kind minder een obstakel vormt voor het uitbouwen van de eigen toekomst. Toch mag de keuze voor het kind niet als een negatieve keuze gezien worden, bij de meeste jonge moeders is de positieve keuze voor een kind sterker dan het vlucht- of compensatiemotief dat vaak vermoed wordt bij jonge ouders.

Gevolgen

Ook over de gevolgen van zowel abortus als ouderschap is veel onduidelijkheid. De meeste onderzoekers en begeleiders vermoeden dat negatieve ervaringen van tienerouders meer te maken hebben met de achtergrond van de tiener (armoede, opleiding, sociale vaardigheden, persoonlijke problematiek), dan met het ouderschap zelf. Enkel als een tiener erg jong is, zal het beperkte ontwikkelingsniveau de binding met het eigen kind bepalen.
Er is weinig onderzoek naar de gevolgen van abortus bij tieners. We vermoeden dat ongeveer 1/4e nadien moeite heeft met de abortus. Dit gaat van af en toe een neerslachtige bui of woedeaanval tot zware trauma-ervaringen en rouwverwerking. In hoeverre verwerkingsproblemen bepaald worden door de abortus, de omstandigheden van de abortus of factoren los van de abortus is niet duidelijk. Opvallend is dat vele tieners, die al niet van bij de start een vertrouwenspersoon hebben, pas in hun volwassenheid of bij een nieuwe zwangerschap over de abortus praten.

Begeleiding

Weinig meisjes zoeken na een abortus hulp. Vaak hebben zij genoeg aan een persoon die hen de ruimte geeft om zo veel als zij willen stil te staan bij hun voorbije ervaringen. Als er meer nodig is, kunnen meisjes terecht bij het cRZ.
Ook tienerouders zoeken niet vaak hulp. Zij trekken hun plan. Het ouderschap lijkt een verantwoordelijkheidsgevoel op te roepen dat hen een extra stimulans geeft om hun leven op orde te houden. Tevens kunnen de meeste tienermoeders rekenen op een ruim ondersteuningsnetwerk (ouders, familie, vrienden). Ten slotte kan het zijn dat de mama’s zich sterker voordoen dan ze zijn omdat ze het gevoel hebben dat ze zich moeten bewijzen. Meisjes die wel hulp zoeken, hebben meestal zeer concrete vragen. Een overzicht van organisaties die tienerouders ondersteunen is te vinden in het vademecum ongeplande zwangerschap van het cRZ.

Literatuur tienerzwangerschap (uitgebreidere thematische bibliografie op te vragen)

  • Berthoud, R., Robson, K. (2001). The Outcomes of Teenage Motherhood in Europe. Innocenti Working Papers. Report: WP-86. 72pp. Jul 2001.
  • Furstenberg, F. F. (2007). Destinies of the Disadvantaged: The Politics of Teenage Childbearing (p. 203). Russell Sage Foundation Publications.
  • Kane, R., Wellings, K. (1999). Reducing the Rate of Teenage Conceptions. An International Review of the Evidence: Data from Europe. London: Health Education Authority.
  • Kirby, D. (2002). Effective approaches to reducing adolescent unprotected sex, pregnancy, and childbearing. Journal of Sex Research, 39(1), 51-7.
  • Moore, M.R., Brooks-Gunn, J. (2002). Adolescent Parenthood. In M.H. Bornstein (ed.), Handbook of parenting Second Edition: Vol. 3. Being and Becoming a Parent. Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates, p. 173-214.
  • van Berlo, W, Wijsen, C., Vanwesenbeeck, I. (2005). Gebrek aan regie. Een kwalitatief onderzoek naar de achtergronden van tienerzwangerschappen. Utrecht: Rutgers Nisso Groep.